Η εγκατάσταση των Γερμανών στην Αγία Τριάδα. Χώρα 1941 Κατοχή 4ο

 Tα ερείπια της εγκαταστάσεως των Γερμανών δίπλα στην Αγία Τριάδα. 1941-1944

Κοντά στην Αγία Τριάδα που στέκει στην κορυφογραμμή, βόρεια της Χώρας, χρόνια τώρα περνώντας και μάλλον επιστρέφοντας από τα Αποίκια ή τις Στενιές, βλέπουμε κάποια χαλάσματα που νομίζω ότι χρόνο με τον χρόνο αργά εξαφανίζονται. Αποφάσισα λοιπόν προτού χαθούν εντελώς από την θέα μας να τα συνδέσω με την μνήμη των δραματικών χρόνων της Ιταλογερμανικής Κατοχής. Ανέβηκα χωρίς καμμία δυσκολία εκεί και τα περιδιάβηκα…

Η Άνδρος όπως και οι υπόλοιπες Κυκλάδες πλην Μήλου ήταν υπό Ιταλική Κατοχή. Η γερμανική παρουσία ήταν συμβολική. Έτσι στην Αγία Τριάδα δίπλα στην Χώρα σε θέση περίοπτη που επέβλεπε περισσότερο τα Γιάλια και τα Πίσω Γιάλια παρά την ίδια την πρωτεύουσα του νησιού αποφάσισαν να ανεγείρουν τα κτίρια που θεωρούσαν απαραίτητα. Οι Γερμανοί ήταν μάλλον πέντε ίσως από τα τέλη του 1943 επτά, υπό την διοίκηση ενός λοχία.

Έκτισαν τέσσερα λιθόκτιστα οικήματα. Η στέγασή τους έγινε με πλάκες ωπλισμένου σκυροδέματος. Τα κουφώματα ήταν ξύλινα (χωρίς άλλες πληροφορίες). Για να φθάσουν μέχρι το σημείο που ήθελαν δημιούργησαν ένα υποτυπώδη δρόμο με κτίσιμο μικρού τοίχου αντιστηρίξεως ώστε να μεταφέρουν τα υλικά αλλά και να έχουν αμαξιτή πρόσβαση από τον επαρχιακό έως τα κτίσματά τους. Χρησιμοποίησαν ή επιταγμένα φορτηγά ή φορτηγά των Ιταλών. 

  Απόσπασμα από το Google earth. Φαίνονται τα ίχνη των 4 κτιρίων δύο βόρεια και δύο νότια. Τα τελευταία πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Επίσης διακρίνεται αμυδρά ο μανδρότοιχος. Κάτω αριστερά η παραλία, τα Γιάλια. 

Τα ερείπια που σώζονται σήμερα παρουσιάζουν την ακόλουθη εικόνα με δύο οικήματα βόρεια και δύο νότια σχεδόν απέναντι τα μεν προς τα δε, σε μία μάλλον νοητή παρά πραγματική αμυντική διάταξη και τις εισόδους τους στραμμένες στον υποτυπωδώς εσωτερικό -σαν αυλή- χώρο. Έτσι απ΄όπου και αν έβγαινε κανείς αντίκριζε το διοικητικό κτίριο…

Βόρεια

1 Ένα μεγάλο επίμηκες κτίσμα (περ. 17 Χ 7) του οποίου οι διαστάσεις δεν είναι απολύτως σαφείς, επειδή δεν μπορεί να αποκλεισθεί ότι σχημάτιζε ένα γάμμα (Γ). Σ΄αυτό περιλαμβανόταν από δυτικά προς τα ανατολικά μία κουζίνα ευρύχωρη ίσως και χώρος διαμονής(;). Διακρίνεται σήμερα μία πόρτα σε υπόλειμμα νότιου τοίχου. Ακολούθως ανατολικώτερα σε συνέχεια το ένα μετά το άλλο δύο δωμάτια στρατωνισμού. Ίσως το ένα για τον επικεφαλής. Όλα τα δωμάτια είχαν παράθυρα που κοιτούσαν βόρεια (στο μάτι των βορειάδων!) αλλά επιθεωρούσαν τα Γιάλια. Ασφαλώς η είσοδος διεξαγόταν από την νότια πλευρά οι τοιχοποιίες της οποίες δεν υφίστανται.

2.  Δίπλα από το οίκημα αυτό και δυτικώτερα υπάρχει μικρό κτίσμα περ. 3 X 4. Εχει μία στενή πόρτα και δύο μικρά παράθυρα από ένα δυτικά και ανατολικά αρκετά υψηλά και για τον λόγο αυτό υποθέτω ότι ίσως χρησιμοποιόταν ως λουτρό.

  Άνω. Αριστερά, στην μέση της φωτογραφίας η καμινάδα της κουζίνας. Δεξιά διαδοχικά οι τρεις χώροι με ένα παράθυρο ο κάθε ένας. Η κουζίνα, το πρώτο δωμάτιο στρατωνισμού και το δεύτερο στο άκρο δεξιό της φωτογραφίας. Κάτω. Αριστερά το μικρότερο ξεχωριστό δωμάτιο που ίσως ήταν λουτρό. Δεξιά το λουτρό μόνο του με τo άνοιγμα πόρτας. 

Νότια

3. Απέναντι από το μεγάλο κτίσμα και προς Νότον υπάρχει ένα οίκημα περ. 7,5 Χ 4,3. Έχει τρείς μεγάλες πόρτες, που βλέπουν βόρεια, ανοίγματος 80 εκ. και τρία μικρά παράθυρα ψηλά από ένα σε κάθε τοίχο προφανώς για λόγους φωτισμού. Πιστεύω, λόγω της ύπαρξης των τριών θυρών στον ίδιο (βόρειο) τοίχο, ότι ήταν το γραφείο, το διοικητικό κτίριο.

4. Δίπλα ακριβώς και λίγο δυτικώτερα υπάρχει μικρό κτίσμα περ. 3,5Χ4 . Έχει την παραδοξότητα ότι οι δύο τοίχοι του είναι εν μέρει ο βράχος που ίσως πελεκήθηκε ώστε να προκύψει οικοδομικό υλικό. Επίσης δεν υπάρχουν παράθυρα ενώ η θύρα του ήταν ιδιαίτερα στενή. Εάν δεν αποτελούσε ένα υποτυπώδες κρατητήριο ήταν δυνατόν ίσως να αποτελούσε την αποθήκη τους.

Συμπερασματικά η διάταξη των κτιρίων ήταν τέτοια ώστε απ΄όπου και αν έβγαινε κανείς αντίκριζε το διοικητικό κτίριο με τις τρεις πόρτες…

Κάπως πιο νότια υπάρχουν ίχνη άλλου κτίσματος με παχύτερες τοιχοποιίες. Πρόκειται για παλαιό κελλί άσχετο με τους Γερμανούς. Η όλη εγκατάσταση περιβαλλόταν περιμετρικά από τοίχο αγνώστου ύψους, ο οποίος σήμερα είναι δύσκολα ορατός.  

Φωτό αριστερά. Το κτίριο με τις τρεις πόρτες σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους πιστεύω ότι αποτελούσε γραφείο, διοικητικό κέντρο, δεξιά του το μικρό κτίσμα που φαίνεται στην δεξιά φωτογραφία. Δεξιά φωτό.  Το κτίσμα με μία πόρτα χωρίς άλλο άνοιγμα ίσως ήταν αποθήκη. Αριστερά στο βάθος οι τοίχοι μέχρι την μέση ήταν ο ίδιος ο βράχος κομμένος-πελεκημένος κατακόρυφα.

Τα οικήματα αυτά κτίσθηκαν με αναγκαστική εργασία των κοντινοτέρων περιοίκων και κυρίως όσων είχαν υποζύγια. Αυτοί έκτισαν τέσσερα κτίσματα. Ακόμα και τυχαίοι άνθρωποι βρέθηκαν να εργάζονται εκεί. Λ.χ. βρέθηκε να εργασθεί εκεί ο Αριστείδης Οργίνος από το Έξω Βουνί ο οποίος είχε πάει για δουλειά στα Αποίκια με τον γάϊδαρό του.  Επίσης ανάγκασαν συχνά τα παιδιά που επέστρεφαν από το Γυμνάσιο να βοηθούν σε πιο δεύτερες δουλειές όπως την μεταφορά πέτρας για το κτίσιμο του τοίχου αντιστηρίξεως που προανέφερα.

Οι Γερμανοί διέθεταν μία τρίκυκλη μηχανή δηλαδή μοτοσυκλέτα με «καλάθι». Με αυτήν κινήθηκαν την επομένη της Συνθηκολογήσεως της Ιταλίας (8 Σεπτ. 1943) και έφθασαν ωπλισμένοι στο μέγα κτίριο Βογιαζίδη όπου βρισκόταν η Ιταλική Διοίκηση ζητώντας από τους Ιταλούς να παραδοθούν(sic). Μετά την άρνηση των Ιταλών αποχώρησαν από την Άνδρο για να επανέλθουν με ισχυρό αριθμό ανδρών λίγες μέρες αργότερα βομβαρδίζοντας την Χώρα (και την περιοχή της) και κάνοντας απόβαση στο Λύδι.

Λίγες μέρες πριν αποχωρήσουν τελειωτικά (1944) μου αφηγήθηκαν και το εξής περιστατικό: κατέβηκαν μέχρι τα Γιάλια και κατευθύνθηκαν στον μεγάλο μπαξέ του σπιτιού του Δ. Κυρτάτα. Εκεί άρχισαν να κόβουν ντομάτες. Ο Κυρτάτας νευρίασε πολύ και τους έβαλε για τα καλά τις φωνές όχι τόσο επειδή έκοβαν τις ντομάτες αλλά επειδή τραβούσαν και χαλούσαν τις ντοματιές. Οι Γερμανοί δεν είπαν τίποτα. Επέστρεψαν όμως την άλλη μέρα και με τα τσεκούρια τους έκοψαν 40 κυπαρίσσια…  (Αν και σε λίγο θα έφευγαν εξακολουθούσαν να ασκούν και να επιδεικνύουν την ισχύ τους με τρομοκρατικό και εκδικητικό τρόπο. Αυτά ήξεραν, αυτά έκαναν).

Το 1939 όταν ξεκινούσαν να κατακτήσουν την Ευρώπη. Οι Γερμανοί είχαν μεγάλη προτίμηση στα τρίκυκλα του είδους με πολυβόλο τοποθετημένο στο "καλάθι". Σημ. 1 

Η αναχώρηση και η ανατίναξη

Την ημέρα που ανεχώρησαν και σύμφωνα με τις οδηγίες που είχαν τοποθέτησαν πολύτιμα για αυτούς εκρηκτικά και ανατίναξαν τα σπιτάκια που είχαν κατασκευάσει…

Ως αρχιτέκτων δεν μπορώ να μην εκφράσω την απορία μου και να αποπειραθώ να δώσω τις εξηγήσεις της χειρονομίας αυτής που λόγω πολέμου μπορεί σε ωρισμένους να φαίνεται αυτονόητη.

Η ανέγερση αλλά και η καταστροφή κτιρίων έχουν τους συμβολισμούς τους...        
Διερωτώμαι…

Γιατί δεν ήθελαν να αφήσουν πίσω τους τα ασήμαντα αυτά κτίσματα;  

Για να μην τα χρησιμοποιήσουν γενικώς οι Έλληνες, οι ελληνικές Αρχές κ.λπ. 
Για να δηλώνουν ότι: Εμείς είμαστε που τα φτιάχνομε εμείς είμαστε που τα χαλάμε.
Για να μείνουν πιστοί στις οδηγίες και εντολές που τους έδωσαν (και τούτο παρά το γεγονός ότι έβλεπαν πως οι εντολές ήταν παράλογες. Δεν είχε σημασία ή λογική. Σημασία είχε η εντολή). 
Από εκδικητικότητα και βαθειά εμπάθεια επειδή έφευγαν και έχαναν τον πόλεμο.
Ο,τι και να είναι από όλα αυτά η πράξη αυτή αποκαλύπτει ψυχικούς κόσμους δύσκολο να κατανοηθούν.
Πάντως τα ερείπια είναι ακόμα εκεί και θυμίζουν την απαίσια Κατοχή και τους απαίσιους κατακτητές. Σημ. 2

 Τα ερείπια και στο βάθος αριστερά τα Αποίκια και δεξιά οι Στενιές. 

Ο επίλογος(;)

Με κάποια επιφύλαξη ο επίλογος των γερμανών στρατιωτών έχει περίπου έτσι. Ο επικεφαλής λοχίας ερωτευμένος με ανδριώτισσα κρύφτηκε στην Άνδρο, παντρεύτηκε και έμεινε για πάντα στην Ελλάδα. (Υποκύπτοντας στο: Έρως ανίκατε μάχαν). Τους υπόλοιπους μάζεψε διερχόμενο σκάφος μαζί με άλλους. Φεύγοντας σταμάτησε στον Γιαλό του Κορθίου, όπου ωρισμένοι Γερμανοί θέλησαν να κάνουν μπάνιο. Εντελώς ξαφνικά τότε έκαναν την εμφάνισή τους αντάρτες. Το σκάφος εγκατέλειψε τους λουομένους…  Οι αντάρτες τους συνέλαβαν. Σύντομα τους παρέλαβε αγγλικό υποβρύχιο και αποτέλειωσαν(;) την υπόλοιπη περίοδο του πολέμου σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Κύπρο. (Η πληροφορία παραμένει ανεπιβεβαίωτη).

                                                                            Νίκος Βασιλόπουλος
                                                                            αρχιτέκτων-ερευνητής
                                                                                   09/06/2018

Σημ.1 Οι μηχανές το 1940-41 ήταν συνήθως BMW, Zundapp, Opel. Οι Γάλλοι είχαν αντιστοίχως, Terrot, Magna-Debon, Gnome-Rhone, οι Άγγλοι Norton, BSA, Triumph με το καλάθι αριστερά κ.λπ.

Σημ.2 Υπογραμμίζεται ότι η Άνδρος δεν ήταν υπό γερμανική Κατοχή και έτσι οι άθλιοι ναζί δεν έκαναν τα φρικαλέα και αποτρόπαια εγκλήματα τα οποία διέπραξαν στην ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και στην Κρήτη κ.α. Η αλαζονική και η εμμονικά τιμωρητική συμπεριφορά τους εκφραζόταν όμως συχνά.