1860(;) έως το 1890
Το οίκημα που στέγασε, στο ισόγειό του, τα τελευταία τρία χρόνια την πρώτη Λέσχη (1887-1890).
Δεξιά η φωτογραφία της οδού της νέας Αγοράς, όπως καταγράφεται η καλή θέση της όπου μεταστεγάστηκε η Λέσχη το 1887. Στην οδό εκείνη δημιουργήθηκαν τα πρώτα Κρεοπωλεία (κατοπινά Χασαπιά-Σφαγεία) και στο τέλος δεξιά ιχθυοπωλείο. Αριστερά η μαρμάρινη κρήνη που φρόντισε να τοποθετηθεί, το 1909, ο Δήμαρχος Ιωάννης Καρυστινάκης δίπλα ακριβώς από το σπίτι του...
Με την
ευκαιρία της προσπάθειας ανασυγκροτήσεως της Λέσχης Ανδρίων θα ήθελα να
αναφερθώ στην πρώτη εκείνη Λέσχη, της οποίας ούτε καν το πλήρες καταστατικό
όνομά της μάς είναι γνωστό και η οποία προηγήθηκε κατά πολύ της γνωστής μας Λέσχης
Ανδρίων με έτος ιδρύσεως το 1925.
Από πολύ
παλαιότερα μού είχε γίνει γνωστό ότι Λέσχη είχε ιδρυθεί στην Άνδρο πριν ακόμα
και από αυτή της Αθήνας!! Μου είχε φανεί υπερβολικό έως αδύνατο…. Σημ.1
Κατόπιν ο
αλλοτινός πρόεδρος της Λέσχης Ανδρίων Γεώργιος Χρηστίδης (1945-1947) μου είχε
επιβεβαιώσει ότι πράγματι Λέσχη υπήρχε στην Χώρα πολύ παλαιότερα της παρούσης. Η
πληροφορία αυτή επαναλήφθηκε σε χρόνο ανύποπτο, τελευταία δε μάλιστα από τον
εξαιρετικό γνώστη των Ανδριακών και Χωραϊτικων πραγμάτων Λεωνίδα Δ. Κυρτάτα. (Επίσης
χωρίς να μπορώ να εντοπίσω, είχα διαβάσει ότι επικεφαλής της διετέλεσε, μεταξύ των
άλλων, ο αξιόλογος Χιώτης επιχειρηματίας Ισίδωρος Μασαούτης, ο οποίος είχε
δραστηριοποιηθεί στην Άνδρο -τουλάχιστον- τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα.)
Οι γραπτές
μαρτυρίες για την πρώτη εκείνη Λέσχη γίνονται γνωστές από τον Ιωάννη Πέτρου
Ζωγράφο, ο οποίος εξέδωσε και επιμελήθηκε την έκδοση τριών τόμων των Ανδριακών
Χρονικών του 11ου , 12ου και 13ου. (Ο πατέρας
του, Πέτρος Ζωγράφος είχε διατελέσει διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου της
Χώρας.) Ο Ιωάννης Π. Ζωγράφος υπήρξε σημαντικός δημοσιογράφος της εφημερίδας ΕΣΤΙΑ
μέχρι το 1941 οπότε η εφημερίδα ανέστειλε την έκδοσή της, λόγω της Κατοχής. Κατόπιν ο Ι. Ζωγράφος
εργάσθηκε(;) στην Εθνική Βιβλιοθήκη όπου αναζήτησε στα αρχεία των εφημερίδων
νέα, που -μεταξύ των άλλων- αφορούσαν στην Άνδρο. Το αποτέλεσμα των αναδιφήσεων αυτών ανέλαβε
να συγγράψει σε τρείς τόμους, όπως προανέφερα κατά το 1962 για λογαριασμό του
«Ανδριακού Ομίλου» συνεχίζοντας την εκδοτική προσπάθεια του αείμνηστου
Δημητρίου Πασχάλη.
Από τα
στοιχεία τα οποία εντόπισα προκύπτει ότι η Λέσχη εκείνη είχε καθαρά, αν μη τι
άλλο, εκπαιδευτικό και διαπαιδαγωγικό χαρακτήρα με στόχο κυρίως τους νέους ή
γενικά τους νεώτερους ώστε να πληροφορούνται στο εντευκτήριό της τα διεθνή
-αλλά και εθνικά- γεγονότα, να διαβάζουν φιλολογικά βιβλία και γενικώς να
ασχολούνται με θέματα ευρύτερης Παιδείας. Στον χώρο της λειτουργούσε και
αναψυκτήριο…
Παραθέτω
λοιπόν τα στοιχεία που σταχυολογούνται από τον Ι. Π. Ζωγράφο:
1ον
Στα Ανδριακά Χρονικά 12 σελ. 165 αναφέρει ο Ι. Ζωγράφος «Λέσχη υφίστατο εν Άνδρω από του 1860, όπως εξάγεται από δήλωσιν της
εφημερίδος Αθηνά, δι’ ης
παρακαλείται αύτη να εμβάση την συνδρομήν της» (Εφημ. Αθηνά έτος ΚΘ΄
αρ.2898 της 4ης Αυγ. 1860.
2ον
Στα Ανδριακά Χρονικά 15 σελ. 20 ο Ι. Ζωγράφος αναφέρει « Εν τη Λέσχη ήρξατο η εγγραφή των μετόχων αυτής. Φρονούμεν δε ότι εκ
πείρας άπαντες εγνώρισαν, ότι αι λέσχαι είναι αξιόλογον σχολείον εις ό οι
φοιτώντες κατά τας ώρας της αναπαύσεώς των μανθάνουσι πολλά πράγματα, εκ τε των
εφημερίδων και των διαφόρων βιβλίων. Και κατ’ ακολουθίαν, πεπείσμεθα ότι
θέλουσι εγγραφή τώρα πλειότεροι μέτοχοι, αφ’ ού άλλως τε η συνδρομή είναι
ευτελής». Εφημ. Ανδρος έτος Α΄ αριθ.9 19
Νοεμ. 1877.
3ον
Στα Ανδριακά Χρονικά 15 σελ.30 υπάρχει η δημοσίευση της Κωνστανινουπολίτικης εφημερίδας Θράκη περί του εντονώτατα
αμφιλεγόμενου Επισκόπου Άνδρου Μητροφάνους, ο οποίος -στο φύλλο της- ισχυρίζεται ότι οι εναντίον
του επικρίσεις οφείλονται στον αντικαϊρισμό του… «Το
φύλλον αυτό της εφημερίδος, εκοινοποίησεν ο Μητροφάνης εις την εν Άνδρω Λέσχην
ίνα λάβουν γνώσιν τα μέλη της, με την επιγραφήν “Τη ευσεβεί και φιλομούσω Λέσχη
+ ο ευχέτης Α. Κ. Μητροφάνης”». Στην επιστολή ανταπάντησαν οι γιατροί
Ευκλείδης Μπίστης και Γεώργιος Πούμπουρας (κατόπιν) Δήμαρχος Άνδρου. Εφημ. Άνδρος
έτος Β΄ αριθ. 56 27 Ιαν. 1879.
4ον
Στα Ανδριακά Χρονικά 15 σελ. 92 ο Ι. Ζωγράφος καταγράφει τα εξής εξαιρετικώς
ενδιαφέροντα : «Ενοικιάσθη εσχάτως ως
Λέσχη η επί της οδού της νέας αγοράς μας ωραία οικία της Αικατερίνης Α.
Καμπάνη, διεκοσμήθη δε μετά πολλής φιλοκαλίας. Ο δε κοσμήτωρ της Λέσχης
Καρακατσάνης είναι λίαν περιποιητικός προς τους φοιτώντας εν αυτή, τα
εκλεκτότερα δε ποτά και άλλα είδη προσφέρει εις τους πελάτας με την αυτήν των
καφενείων τιμήν. Τούτου ένεκα ενεγράφησαν διπλάσιοι μέτοχοι. Εις το αυτό οίκημα
μετεφέρθη και το Ξενοδοχείον ύπνου του αυτού Καρακατσάνη». Εφημ. Άνδρος
έτος ΙΑ΄ αριθ. 450 30 Δεκ. 1887 Σημ. 2
5ον
Στα Ανδριακά Χρονικά 15 σελ. 94 ο Ι. Ζωγράφος αναφέρει τις εξής εξελίξεις : «Δεν εννοούμεν την απόφασιν εις ήν προέβη η
Εφορευτική Επιτροπή της Λέσχης, διατάξασα την μεταφοράν των βιβλίων της Λέσχης
εν τη βιβλιοθήκη του Ελληνικού Σχολείου, ένθα καταδικάζονται εις πλήρη αχρηστίαν,
ως απρόσιτα εις πάντα φιλαναγνώστην. Άλλος ήν ο σκοπός των φιλογενών δωρητών, η
δε αστεία απόφασις της Εφορείας της Λέσχης αντίκειται άντικρυς εις το πνεύμα
των δωρησαμένων τα βιβλία». Εφημ. Άνδρος
έτος ΙΑ΄ αριθ. 455 8 Μαρτίου 1888
6ον
Τέλος ο Ι. Ζωγράφος αναφέρει την τελευταία καταλυτικής σημασίας πληροφορία: « Παρά πολλών συμπολιτών ηκούσαμεν
εκφραζομένην την ευχήν περί ανασυστάσεως της πρό τινος, ένεκα διαφόρων λόγων,
διαλυθείσης Λέσχης, της οποίας η χρησιμότης μετά την διάλυσιν κατέστη αρκούντως
επαισθητή». Εφημ. “Εφημερίς” έτος ΙΒ΄ αριθ. 197 16 Ιουλίου 1890
Όπως
φαίνεται η Λέσχη αυτή, που είχε ιδρυθεί τουλάχιστον από το 1860 είχε σκοπό
κυρίως την μόρφωση, καλλιέργεια και ενημέρωση των νέων. Γιαυτό και διέθετε βιβλιοθήκη με
βιβλία από δωρεές, ενώ είχε γίνει συνδρομήτρια εφημερίδων και ίσως περιοδικών.
Για άγνωστους λόγους το 1887 μεταστεγάσθηκε σε άλλο οίκημα. Ίσως αυτό να μην
ήταν αποτέλεσμα καλής εξέλιξης. Ένα άλλο επίσης κακό σημάδι αποτελεί το γεγονός
ότι το 1888 η Εφορευτική της Επιτροπή μετέφερε(sic) την βιβλιοθήκη της στο
Ελληνικό Σχολείο. Το 1890 διαλύεται επισήμως κάτι που μάλλον είναι ήδη
διαλυμένο…
Από
συγκλίνουσες πληροφορίες προκύπτει ότι το τελευταίο οίκημα, στο οποίο
στεγάσθηκε η Λέσχη ήταν η οικία νυν ιδιοκτησίας Τουντασάκη. Συγκεκριμένα η προαναφερόμενη ιδιοκτήτρια Αικ.
Καμπάνη παντρεύτηκε τον Ι. Καρυστινάκη μετέπειτα Δήμαρχο, ο οποίος διέμεινε εκεί οικογενειακώς. (Δεν είναι τυχαία η
τοποθέτηση δημοτικής κρήνης έξω ακριβώς από την κατοικία του το 1909). Εν συνεχεία το
κτίριο πουλήθηκε από Καρυστινάκη σε Ραπτάκη, από τον οποίο αργότερα περιήλθε στην οικογένεια Τουντασάκη. Εκεί λοιπόν είχε στεγασθεί η Λέσχη κατά την τελευταία τριετία της λειτουργίας της...
Η Λέσχη
Ανδρίων που θα την διαδεχθεί -το 1925- θα είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα, δυναμική
και με ποικίλες δραστηριότητες και εκδηλώσεις…
Το πολύ εντυπωσιακό διώροφο και εν μέρει τριώροφο σπίτι ανεγέρθηκε σε αναπτυσσόμενη οικιστικά θέση της Χώρας. Πίσω του αριστερά και πιο κάτω βρισκόταν η οικία που είχε κτίσει ο Παρόδος (μάλλον πατέρας του γιατρού Αλ. Παρόδου της γνωστής αρχοντικής οικογενείας).
Νίκος Βασιλόπουλος
αρχιτέκτων-ερευνητής
Σημ. 1 Πράγματι η Λέσχη Αθηνών δημιουργήθηκε το 1875 και της Σύρου το 1861 ενώνοντας την Λέσχη των Χίων με την Λέσχη των μη Χίων...
Σημ. 2 Το όνομα Καρακατσάνης δεν ήταν άλλο από το εδραιωμένο παρατσούκλι της οικογενείας Γλυνού. Ο συγκεκριμένος εικάζεται, από τους απογόνους της οικογενείας, ότι ήταν αδελφός του Νίκου Γλυνού (παρεπ. Μούχτη), ο οποίος ήταν καραβοκύρης.
Νίκος Βασιλόπουλος
αρχιτέκτων-ερευνητής
Σημ. 1 Πράγματι η Λέσχη Αθηνών δημιουργήθηκε το 1875 και της Σύρου το 1861 ενώνοντας την Λέσχη των Χίων με την Λέσχη των μη Χίων...
Σημ. 2 Το όνομα Καρακατσάνης δεν ήταν άλλο από το εδραιωμένο παρατσούκλι της οικογενείας Γλυνού. Ο συγκεκριμένος εικάζεται, από τους απογόνους της οικογενείας, ότι ήταν αδελφός του Νίκου Γλυνού (παρεπ. Μούχτη), ο οποίος ήταν καραβοκύρης.
