Από το Αμάλφι στην Άνδρο.

 

Από το Αμάλφι στην Άνδρο. 

Ταξιδεύοντας στην Νάπολη τον Σεπτέμβρη επισκεφθήκαμε και το όμορφο Αμάλφι της γεμάτης από τουρίστες γνωστής πλέον περιοχής ως Costiera Amalfitana (Αμαλφιτάνικης Ακτής).

Το Αμάλφι υπήρξε μεγάλη ναυτική δύναμη μέχρι τον ύστερο Μεσαίωνα, αμέσως μετά την Πίζα, την Γένοβα και την Βενετία.

Αμάλφι                                                                                                                      

Αμάλφι - Κωνσταντινούπολη - Άνδρος - Χαλκίδα - Αμάλφι

Στο Αμάλφι λοιπόν δεσπόζει ένας θαυμάσιος καθεδρικός ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα. Εκεί πλην των άλλων καταγράφεται και η περίφημη μεγάλη μπρούτζινη δίφυλλη πόρτα του, με την σημείωση ότι αυτή κατασκευάσθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον 11^ο αιώνα. Ερευνώντας περισσότερο μαθαίνουμε ότι αυτή δωρήθηκε από τον πλούσιο αμαλφινό έμπορο Pantaleone Comite di Maurone, στον καθεδρικό ναό της γενέθλιας πόλης του.

Προχωρώντας στην έρευνα, χάρη στον μεγάλο ιστορικό Guillaume Saint-Guillain (G.S-G), μαθαίνουμε ότι o Πανταλεόνε είχε σπουδαίες δοσοληψίες με το Βυζάντιο και διέθετε μέγαρο στην Κωνσταντινούπολη κατά τα μέσα κιόλας του 11^ου αιώνα, ενώ του είχαν αποδοθεί τιμές από την βυζαντινή εξουσία. Σημ.1.  

 

Ανω ο πανέμορφος καθεδρικός ναός του Αγίου Ανδρέα, που προσελκύει πλήθος τουριστών.
 

 

 

Ανω η περίφημη μπρούτζινη πόρτα του 11ου αιώνα που κατασκευάσθηκε στην Κωνσταντινούπολη μας πληροφορεί για την αντίστοιχη θαυμάσια αρχαιοπρεπή τέχνη των μαστόρων της εποχής.

 

 

       Λεπτομέρειες της τεχνικής και της τέχνης. 

Στους ταμπλάδες της πόρτας παριστώνται δύο άγιοι. Αριστερά ο Άγιος Ανδρέας (San Andreas) σε προφανή βυζαντινή απόδοση. 

 Χάρτης της νότιας Ευρώπης με την Μεσόγειο, όπου φαίνονται οι θαλάσσιοι δρόμοι των Αμαλφινών. Άνω αριστερά η σημαία του Αμάλφι. Σήμερα περιλαμβάνεται στον θυρεό του Ναυτικού της Ιταλίας, μαζί με αυτήν της Βενετίας, της Γένοβας και της Πίζας.

Άνδρος   Χαλκίδα/Negroponte

Οι πληροφορίες δεν σταματούν εδώ. Στις 19 Αυγούστου του 1251 επαναποδόθηκε από τον Δούκα της Νάξου Άγγελο Σανούδο στους αδελφούς Matteo, Sergio, Maio de Comite Maurone το φέουδο που περιείχε το Γαύριο, τις Γίδες, τον Απελλάτη (χωριό εξαφανισμένο) και το Βιτάλι, γαίες που προηγουμένως είχαν αποδοθεί μόνον στον Ματτέο. Με την υποχρέωση ότι ο ένας απ΄αυτούς θα διέθετε άλογο (δηλαδή θα ήταν έφιππος υπόχρεως μαχητής) στον Ηγεμόνα της Άνδρου, εν προκειμένω την εποχή αυτή στον δούκα της Άνδρου και Νάξου. Επειδή κατά την απόδοση αναφέρονται ως χωριά (casal) μόνον οι Γίδες και ο Απελλάτης o G.S-G. υποθέτει ότι το Γαύριο και το Βιτάλι δεν ήταν συγκροτημένα χωριά την εποχή αυτή.

Η οικογένεια των  de Comite Maurone δεν χάνεται από την Άνδρο, αργότερα βρίσκουμε τον Matheus(Matteo) de Comite Maurone qui dicitur de Andra, ενώ ταυτοποιείται ως κάτοικος (habitator) και αστός (burgensis) του βενετικού Νεγκροπόντε/Χαλκίδας. Σημ.2. Κατόπιν τον ίδιο, μόνον με το όνομά του, και την Άνδρο ως τίτλο, ser Matheu d’ Andre 30/10/1265, ser Mafeu d’ Andre 26/02/1266 ser Mafeo d’Andre 10/02/1267. To 1274 τον Giorgio de Comite Maurone de Andra με τον τίτλο Comite ασύμβατο με την ιδιότητα του κατοίκου-αστού του βενετικού Νεγκροπόντε/Χαλκίδας. Η οικογένεια έχει μεγάλη οικονομικοπολιτική επιφάνεια αφού δανείζει τις βενετικές διοικητικές αρχές του Νεγκροπόντε με εγγύηση του περιουσιών (fonds) της Κοινότητας της Βενετίας (από τον ανηψιό Giorgio de Andre) και το 1273 (ο Μ. de Andre) συνεισφέρει σε αμυντικά έργα του Νεγκροπόντε.Σημ.3 

Η Χαλκίδα που ωνομαζόταν Νεγκροπόντε από τους Βενετούς. Περιτριγυρισμένη με τείχη και τάφρο, με την νησίδα ωχυρωμένη έναντι της Στερεάς Ελλάδας. 

 

Το Νεγκροπόντε/Χαλκίδα από την νότια πλευρά της, μετά την αιματηρότατη κατάληψή τους από τους Οθωμανούς. 

 

Η Χαλκίδα στις αρχές του 20ου αιώνα. Δεν είχε μπει ακόμα σε δράση η απάλειψη κάθε βενετικού ή άλλου στοιχείου με στόχο τον κακώς εννοούμενο εξελληνισμό της, από μισαλλόδοξους παράγοντες του τόπου. Ξεπέρασε κάθε όριο ασέβειας του παρελθό0ντος της πόλης, χείριστο παράδειγμα σε διεθνή κλίμακα.

 

  

Το μετάξι - σηροτροφία

 

Ο Ματτέο νοικιάζει την περιοχή που ανήκε στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά Ευβοίας, περιοχή κοντινή στο Νεγκρoπόντε. Ο Ματτέο κάνει πολλές εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Άκρας, Νεγκρoπόντε και Βενετίας μέσω τρίτου προσώπου, σε αξιόλογα οικονομικά μεγέθη πουλώντας μεταξωτά. Φαίνεται κινούμενος μεταξύ Άνδρου και Ευβοίας. (Το 1274 έχει ζητήσει αντίγραφο-του 1251-της φεουδαλικής αποδόσεως των ακινήτων της Άνδρου, όπου επισημαίνονται σχόλια στα ελληνικά, γλώσσα την οποία τεκμαίρεται ότι κατέχουν τα συμβαλλόμενα μέρη λόγω της  μακράς παραμονής τους στον ελλαδικό χώρο. Σημ.4)   

 

   Άνω και κάτω βυζαντινά εξάμιτα, υφάσματα από μετάξι του 11ου αιώνα  

 

Στις  21/01/1274 η χήρα του Sergio, Bona, ταξιδεύει με εμπορικό βενετικό πλοίο κατοίκου του Χάνδακα, συλλαμβάνεται και τα μεταφερόμενα υφάσματα και άλλα εμπορεύματα της αρπάζονται από τον πειρατή Giovanni del Cavo, ο οποίος δρούσε υπό τις εντολές του βυζαντινού αυτοκράτορα Σημ.5 Η Bona καταθέτει μήνυση στις βενετικές αρχές οι οποίες της αναγνωρίζουν αποζημίωση 490 υπέρπυρων, τα οποία και ζητούν από την Κωνσταντινούπολη. (Η αξίωση αυτή φαίνεται βασίζεται στην ειρήνη του 1268 μεταξύ Βενετίας και Βυζαντίου και η οποία μάλιστα ανανεώθηκε με συνθήκη το 1277. Φαίνεται ότι η πειρατεία αυτή συνιστούσε παράβαση της ειρήνης του 1268. Οι Βενετοί λόγω των πολλών παραβιάσεων θεσμοθετούν την δημιουργία ενός δικαστηρίου ad hoc που θα εξετάζει τις περιπτώσεις αυτές των θυμάτων των υπηκόων ή προστατευομένων της Βενετίας επικαλούμενοι παράβαση της Συνθήκης του 1268). Επιπλέον η προαναφερθείσα Μπόνα είχε απαχθεί και απελευθερώθηκε μετα την καταβολή λύτρων. Σημ.6

Να σημειωθεί τέλος ότι ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ 8^ος  Παλαιολόγος είχε αναθέσει την αρχηγία του στόλου του στον ικανότατο Λατίνο μισθοφόρο Λικάριο. Αυτός είχε καταλάβει ωρισμένα νησιά απ΄όπου ασκούσε πειρατικές επιδρομές κατά στόχων σε στεριά και θάλασσα. Οι ετυμηγορίες του προαναφερθέντος δικαστηρίου έχουν δημοσιευθεί και αξιολογηθεί(;) Σημ.7. 

 

 Βυζαντινή εικόνα(; ) στο άνω μέρος της οποίας αναγράφεται "η ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου". Κάτω ο αυτοκράτορας Μιχαήλ 8ος  Παλαιολόγος ο οποίος είχε αναθέσει την αρχηγία του στόλου στον ικανώτατο Ιταλό μισθοφόρο Λικάριο.

 

 Κατά την γνώμη του G.S-G. η Bona μετέφερε μεταξωτά υφάσματα που είχαν υφανθεί στην Άνδρο με προορισμό το Νεγκρoπόντε. Η μήνυσή της και οι καταθέσεις μεταβιβάστηκαν στην Βενετία. Ωστόσο απ΄ότι φαίνεται η μεταξοκαλλιέργεια και η τυχόν κατεργασία και ύφανση βαίνει μειούμενη στο δεύτερο μισό του 13^ου αιώνα. Και πάντως καταδεικνύεται ότι η πειρατεία που καταγράφει ο Δ.Πολέμης ασκείται από τον Λικάριο ο οποίος λεηλατώντας φραγκικά πλοία επεκτείνει την δράση του και σε νησιά ολόκληρα. Οι λεηλασίες και δηώσεις του Λικάριου αποβαίνουν μοιραίες καταστρέφοντας μεταξύ των άλλων ανεπανόρθωτα την σηροτροφία της Άνδρου. Ο δε Λικάριος με το ναυτικό τού βυζαντινού αυτοκράτορα λυμαινόταν ανελέητα τα νησιά και αφάνιζε τους πληθυσμούς τους καταπολεμώντας έτσι τις βενετόφιλες νησιωτικές ηγεμονίες των Κυκλάδων. (Πολέμης Πέταλον 1 1981 Σημ.8 Στην Ιστορία της Άνδρου δεν αναφέρεται δυστυχώς η πειρατική δραστηριότητα του Λικαρίου, εις βάρος των νησιωτών, οι οποίες στο βιβλίο παρακάμπτονται).  

 

                        Βενετικό πλοίο της εποχής. 

                        Βενετικό πλοίο του 13ου αιώνα. 

Οι Comite di Maurone, που μετά το 1251 υπέγραφαν ως d’Andre, εκείνη την εποχή είχαν κινηθεί μεταξύ της γενέθλιας πόλης τους, Αμάλφι με τον καθεδρικό ναό του Αγ. Ανδρέα και της Άνδρου, όπου ο καθεδρικός του Κ. Κάστρου ήταν επίσης αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα, γεγονός πιστεύω τυχαίο.  

Το εσωτερικό του καθολικού ναού του Αγίου Ανδρέα Καθεδρικού του Κάτω Κάστρου στα 360 Λατινοκρατίας. 

Σημειώσεις

Σημ.1 Guillaume Saint-Guillain (Γκιγιώμ Σαιν-Γκιγαίν) DEUX ILES GRECQUES AU TEMPS DE L’ EMPIRE LATIN – Andros et Lemnos au XIII siècle. MEFRM tome 113 2001 -1. (Ανάτυπο) σ.592

Σημ.2 ως άνω σ. 596

Σημ.3 ως άνω σ.597

Σημ.4 ως άνω σ.598

Σημ.5 ως άνω σ.601

Σημ.6 ως άνω  σ.602

Σημ.7 ως άνω σ. 600-1

Σημ.8 Δ. Πολέμης Πέταλον 1 Ιστορία της Άνδρου 1981 σ. 64